Ο Ζαν Ζακ Ρουσσώ υπήρξε μια μεγάλη προσωπικότητα στο κίνημα του διαφωτισμού, επειδή έθεσε τα ζητήματα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ατομικότητας με τέτοιο τρόπο ξεκάθαρο που ίσως απο τρείς μεγάλους διαφωτιστές προσωπικά τον ξεχωρίζω.
Ο Ζαν Ζακ Ρουσσώ (Jean Jacques Rousseau) ήταν Ελβετός φιλόσοφος, συγγραφέας, πολιτικός θεωρητικός, και αυτοδίδακτος συνθέτης στην περίοδο του Διαφωτισμού. Οι πολιτικές ιδέες του Ρουσσώ επηρέασαν τη γαλλική επανάσταση, την ανάπτυξη της κομμουνιστικής και σοσιαλιστικής θεωρίας, και την ιδεολογία του εθνικισμού.
Ο Ρουσσώ γεννήθηκε και μεγάλωσε στην θρησκευτικά καλβινιστική Γενεύη. Ο πατέρας του, Ισαάκ Ρουσσώ, ήταν ωρολογοποιός. Οι πρόγονοι του ήταν Ουγενότοι πρόσφυγες από την Γαλλία, οι οποίοι βρήκαν καταφύγιο στην Γενεύη. Η μητέρα του Ζαν Ζακ Ρουσσώ, η οποία ήταν κόρη ενός προτεστάντη ιερέα,πέθανε εννιά μέρες μετά την γέννηση του Ρουσσώ, και έτσι ο ίδιος του έμεινε ορφανός.
Σε ηλικία 10 ετών εγκαταλείφθηκε από τον πατέρα του, και έτσι ο Ζαν Ζακ Ρουσσώ γνώρισε δύσκολα παιδικά χρόνια. Στη συνέχεια της ζωής του πέρασε δύο χρόνια με έναν πάστορα, ως το 1724. Μετά ο θείος του τον τοποθέτησε ως μαθητευόμενο γραφέα, σε ένα δικαστηριακό γρφαείο, και το 1725 έγινε μαθητευομενος ενός χαράκτη.
Ζαν Ζακ Ρουσσώ εγκαταλείπει την γενέτειρα του Γενεύη σε ηλικία 16 ετών, το 1728. Είναι ο εφημέριος του Κονφινιόν, που τον στέλνει σε μια βαρόνη, πρόσφατα προσυλητισμένη στον καθολικισμό. Αυτή με την σειρά της τον στέλνει στο Τορίνο της Ιταλίας όπου ο Ζαν Ζακ Ρουσσώ ασπάζεται τον καθολικισμό. Τον επόμενο χρόνο ο Ρουσσώ επιστρέφει στο σπίτι αυτής της βαρόνης, την οποία πλέον θεωρεί μητέρα του. Το 1730 ταξιδεύει με τα πόδια ως το Νεσατέλ, όπου διδάσκει μουσική. Μέχρι το 1739 περιπλανιέται σε διάφορα μέρη στην Ελβετία, ενώ μάλιστα η βαρόνη γίνεται και ερωμένη του.
Το ίδιο έτος συγγράφει και το πρώτο του βιβλίο, Le verger de Madame la baronne de Warens.
- Το 1742 βρίσκεται στο Παρίσι όπου γράφει ως το 1743 δύο δοκίμια σχετικά με την μουσική, και αναπτύσσει σχέσεις με τον Διαφωτιστή Ντενί Ντιντερό.
- Το 1745 γνωρίζει μία υπηρέτρια πανδοχείου, με την οποία θα αποκτήσει πέντε παιδιά.
- Το 1749 γράφει για την Εγκυκλοπαίδεια όλα τα άρθρα που αφορούσαν την μουσική.
- Το 1750 συμετάσχει σε έναν διαγωνισμό της Ακαδημίας του Ντιζόν (Académie de Dijon), και η διατριβή του Διατριβή σχετικά με τις τέχνες και τις επιστήμες, στην οποία υποστηρίζει ότι η πρόοδος συνεπάγεται διαφθορά και εκφυλισμό, κερδίζει το πρώτο βραβείο.
Το 1762
Δημοσιεύονται ο Αιμίλιος ή περί αγωγής και το Κοινωνικό συμβόλαιο.
Στις 9 Ιουνίου το Κοινοβούλιο του Παρισιού καταδικάζει τον Αιμίλιο και εκδίδει διάταγμα φυλάκισης του συγγραφέα του.
Ο Ρουσσώ σκέφτεται να καταφύγει στην Ελβετία, αλλά οι αρχές της Γενεύης αποφασίζουν να καούν στην πυρά το Κοινωνικό συμβόλαιο και ο Αιμίλιος, και εκδίδεται ένταλμα σύλληψης του ίδιου.
Δοκιμάζει να εγκατασταθεί στη Βέρνη, αλλά εκδιώκεται από τις τοπικές αρχές. Βρίσκει καταφύγιο στο Μοτιέ. που υπαγόταν στην επικράτεια της Πρωσίας, και γράφει ένα πολεμικό κείμενο, την Επιστολή προς τον Κριστόφ Μπομόν, Αρχιεπίσκοπο Παρισίων (1763). Οι αρχές της Γενεύης, υπό την πίεση των παρισινών αρχών, απαγορεύουν την κυκλοφορία της Επιστολής, και ο Ρουσσώ παραιτείται από την ιδιότητα του πολίτη της Γενεύης.
Θα παραθέσω ορισμένα αποσπάσματα απο το βιβλίο του Ρουσσώ Κοινωνικό συμβόλαιο
Ό άνθρωπος γεννήθηκε ελεύθερος άλλά παντού είναι σκλαβωμένος και αν κάποιος θεωρεί τον εαυτό του κύριο των άλλων δεν παύει νά είναι πιο σκλάβος απ’ αυτούς. Πώς έγινε αύτή ή αλλαγή; Δεν ξέρω. Τι μπορεί νά την κάνει νόμιμη; Πιστεύω ότι μπορώ νά δώσω κάποια απάντηση σ' αυτό το πρόβλημα.Αν δεν λογάριαζα, παρά τη δύναμη και το αποτέλεσμα που προκύπτει άπ' αύτή, θα έλεγα: Όσο ένας λαός αναγκάζεται νά σκύβει το κεφάλι και το κάνει, ενεργεί σωστά.
Από τη στιγμή όμως πού θα καταλάβει ότι έχει δύναμη νά αποτινάξει το ζυγό του και το κάνει, ενεργεί ακόμα πιο σωστά, γιατί ξαναβρίσκοντας την ελευθερία του με το ίδιο δικαίωμα πού του τη στέρησαν ή έχει δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για νά την ξανακερδίσει ή ήταν άδικο νά του την αφαιρέσουν.
Η κοινωνική όμως ευταξία είναι ένα προνόμιο ιερό πού πάνω του στηρίζονται όλα τ' άλλα. Παρ' όλα αυτά όμως,. αυτό το προνόμιο δεν δόθηκε στον άνθρωπο εκ φύσεως.
Στηρίζεται λοιπόν σε ορισμένους κανόνες. Ή δυσκολία είναι νά γνωρίσει ο άνθρωπος ποιοι είναι αυτοί οι κανόνες.
Πριν φτάσω όμως σ' αυτό το σημείο, πρέπει νά εδραιώσω αυτά πού πρόκειται ν' ακολουθήσουν. ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ
Υποθέτω πώς οι άνθρωποι έφτασαν στο σημείο πού οι δυσκολίες πού εμπόδιζαν την διατήρησή τους στη φυσική κατάσταση, υπερνικούν με την αντίστασή τους τις δυνάμεις πού το κάθε άτομο μπορεί νά χρησιμοποιήσει, για νά παραμείνει σ' αύτή την κατάσταση.
Αυτή όμως ή πρωτόγονη κατάσταση δεν μπορούσε να επιβιώσει και το ανθρώπινο γένος κινδύνευε νά χαθεί, αν δεν άλλαζε τρόπο ζωής.
Έτσι ο άνθρωπος, μη μπορώντας ν' αποκτήσει καινούργιες δυνάμεις, περιορίζεται στο νά ενώνει και νά κατευθύνει αυτές πού υπάρχουν και μη έχοντας άλλο μέσο για να αυτοδιατηρηθεί, καταφεύγει στο σχηματισμό ενός συνόλου δυνάμεων, πού νά μπορεί νά τις χρησιμοποιεί μονάχα μ' ένα κίνητρο, νά τις κάνει νά λειτουργούν από κοινού και πού θα μπορούν ν' υπερνικούν τα εμπόδια.
Αυτό το σύνολο δυνάμεων όμως μπορεί νά δημιουργηθεί μονάχα με τη συμβολή πολλών ανθρώπων. Η δύναμη όμως και ή ελευθερία τού καθενός άνθρώπου είναι τα πρώτα μέσα για τη συντήρησή του. Πώς λοιπόν θα παραχωρήσει τα ίδια του τα μισά χωρίς νά βλάψει τον εαυτό του.
«Βρείτε μία μορφή κοινότητας, πού νά υπερασπίζει και νά προστατεύει μ' όλες τους τις δυνάμεις, το πρόσωπο και την περιουσία τού καθενός μέλους της και στην όποία ο καθένας, παρά το γεγονός ότι θα είναι ενωμένος με τούς υπόλοιπους, θα μπορεί νά υπακούει μονάχα στον εαυτό του και νά μείνει έτσι ελεύθερος, όπως ήταν πριν».
Αυτό είναι το ζωτικό πρόβλημα στο όποίο το κοινωνικό συμβόλαιο δίνει τη λύση.
Οι όροι του συμβολαίου είναι έτσι καθορισμένοι από τη φύση της πράξεως, ώστε και ή παραμικρή τροποποίηση νά τούς κάνει μάταιους και άσκοπους.
Και ναι μεν μπορεί νά μην διακηρύχτηκαν ποτέ κατηγορηματικά, είναι όμως παντού οι ίδιοι, παντού αναγνωρίζονται και γίνονται σιωπηλά δεκτοί. Κι έτσι, όταν το κοινωνικό συμβόλαιο θα έχει παραβιαστεί, ο καθένας θα επέστρεφε. στα πρώτα του δικαιώματα και θα ξαναβρεί τη φυσική του ελευθερία χάνοντας τη συμβατική, πού για χάρη της αρνήθηκε την πρώτη.
Αν εξετάσουμε καλά τούς όρους αυτού τού συμβολαίου, θα δούμε ότι όλοι συγκλίνουν σ' έναν: την ολοκληρωτική προσχώρηση τού πολίτη, μ' όλα του τα δικαιώματα, στην κοινότητα. Γιατί, από τη στιγμή πού ο καθένας παραχωρεί εξ ολοκλήρου τον εαυτό του στην κοινότητα, όλοι γίνονται ίσοι απέναντι στη συμφωνία κι' έτσι κανένας δε θα έχει συμφέρον νά την κάνει πιο δύσκολη για τούς άλλους.
Επί πλέον, όταν ή παραχώρηση γίνεται χωρίς δισταγμούς, ή ένωση είναι τόσο τέλεια, ώστε κανένα από τα μέλη δεν θα έχει ν' αποκτήσει τίποτε περισσότερο. Γιατί αν έμεναν στα μέλη κάποια δικαιώματα, κι' όπως δε θα υπήρχε κάποιος ανώτερος πού νά είναι σε θέση νά κρίνει ανάμεσα σ' αυτούς και το δημόσιο τότε ο καθένας, όντας κατά κάποιο τρόπο κριτής του εαυτού του, σιγά - σιγά θα προσπαθούσε νά γίνει κριτής όλων. Κι έτσι θα εξακολουθούσε νά υπάρχει ή φυσική κατάσταση, ενώ ή κοινότητα θα γινόταν αναγκαστικά τυραννική και μάταιη.
Τέλος, όταν ο καθένας προσφέρει τον εαυτό του σ' όλους, δεν τον προσφέρει σε κανένα και όπως δεν υπάρχει ένα μέλος πού νά μην έχουν όλοι, πάνω του, το δικαίωμα πού παραχωρεί ο καθένας για τον εαυτό του, όλοι κερδίζουν ακριβώς αυτό πού χάνουν και επιπλέον περισσότερη δύναμη, για νά διατηρήσουν αυτά πού έχουν.
Αν παραμερίσουμε από το κοινωνικό συμβόλαιο το κάθε τι μη ουσιαστικό θα δούμε ότι φτάνουμε στα λόγια «Καθένας μας βάζει από κοινού τον εαυτό του κι όλη του τη δύναμη κάτω από την υπέρτατη διεύθυνση της γενικής θέλησης και δεχόμαστε κάθε μέλος σαν αναπόσπαστο τμήμα του συνόλου» .
Την ίδια στιγμή, στη θέση του ατομικού προσώπου του κάθε συμβαλλομένου, ή κοινωνική ένωση δημιουργεί ένα ηθικό και συλλογικό σώμα πού αποτελείται από τόσα μέλη όσες είναι και οι ψήφοι στη συνέλευση.
Από την πράξη αυτή τής ένωσης, το σώμα αυτό παίρνει την ενότητά του, το κοινό εγώ του, τη ζωή και τη θέλησή του. Αυτό το δημόσιο πρόσωπο πού δημιουργείται μ' αυτόν τον τρόπο, με τη συγχώνευση όλων των άλλων προσώπων, άλλοτε ονομαζόταν Πολιτεία, ενώ τώρα ονομάζεται Δημοκρατία η πολιτικό σώμα.
Το ίδιο σώμα αποκαλείται από τα μέλη του Κράτος όταν είναι παθητικό, Εξουσία όταν είναι ενεργητικό, Δύναμη όταν το συγκρίνουν μ' άλλα παρόμοια πρόσωπα.
'Όσο για τα μέλη παίρνουν συλλογικά τ' όνομα Λαός, ενώ χωριστά ονομάζονται Πολίτες, γιατί συμμετέχουν στη κυρίαρχη εξουσία και Υπήκοοι , επειδή υποτάσσονται στους νόμους τού κράτους.
Αυτοί οι όροι όμως συχνά συγχέονται και χρησιμοποιείται ο ένας στη θέση τού αλλού. Το σωστό όμως είναι νά ξέρει κανείς νά τούς ξεχωρίζει, όταν χρησιμοποιούνται κυριολεκτικά.
ΤΑ ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΕΝΟΣ ΚΑΛΟΥ ΠΟΛlΤΕΥΜΑΤΟΣ Όταν κάποιος ρωτά αφηρημένα ποίο είναι το καλύτερο πολίτευμα, κάνει μία ερώτηση άλυτη και απροσδιόριστη. Ή, αν θέλετε, οι απαντήσεις πού μπορεί νά δεχτεί είναι τόσες, όσοι και οι συνδυασμοί των απόλυτων και σχετικών καταστάσεων ένας λαού.
Θα ήταν διαφορετικά όμως, αν ρωτούσε από πού μπορούμε νά καταλάβουμε αν ένας συγκεκριμένος λαός έχει σωστό ή λανθασμένο πολίτευμα τότε μία απάντηση θα ήταν δυνατή.
Παρ' όλα αυτά όμως δεν μπορεί νά δοθεί μία ξεκαθαρισμένη απάντηση, γιατί ο καθένας θέλει ν' απαντήσει με το δικό του τρόπο. Άλλοι πολίτες αναφέρονται στη δημόσια τάξη κι' άλλοι στην ατομική ελευθερία. Ό ένας προτιμά την ασφάλεια τής περιουσίας κι' ο άλλος την προσωπική του. Ό ένας πιστεύει ότι το καλύτερο πολίτευμα είναι και το πιο αυστηρό, ο άλλος υποστηρίζει ότι είναι το πιο επιεικές. Ο ένας θέλει νά τιμωρούνται τα εγκλήματα κι' ο άλλος καλύτερα νά προλαμβάνονται. Ό ένας βρίσκει σωστό νά φοβόμαστε τούς γείτονές μας κι ο άλλος καλύτερα νά τούς αγνοούμε
Ό ένας είναι ευτυχισμένος, όταν το χρήμα κυκλοφορεί, κι ο άλλος φωνάζει νά δώσουν ψωμί στο λαό.
Έστω όμως ότι όλοι συμφωνούν και στα παραπάνω και σ' άλλα παρόμοια. Τι βγαίνει; Κι αφού οι ηθικές άξίες δεν έχουν ακριβή μονάδα μετρήσεως πώς θα συμφωνήσουμε στην εκτίμηση τους, έστω κι' αν συμφωνήσει σ' ένα σημείο;
Ξαφνιάζομαι πάντα όταν παραγνωρίζουν ένα σημάδι τόσο απλό κι' από κακή πίστη δε συμφωνούν. Ποίος είναι ο σκοπός τής πολιτικής κοινότητας;
Είναι ή διατήρηση κι' ή ευημερία των μελών της.
Και ποίο είναι το σίγουρο σημάδι της διατήρησης και της ευημερίας του; Ή αύξησή του. Μην ψάχνετε μακριά νά βρείτε αυτό το πολυσυζητημένο σημάδι.
'Όπως και νάχει το ζήτημα, το πολίτευμα μίας χώρας στην όποία χωρίς ξένες επεμβάσεις, χωρίς νέες πολιτογραφήσεις, χωρίς αποικίες οι πολίτες αυξάνονται είναι αναμφισβήτητα το καλύτερο.
Ενώ το πολίτευμα μίας άλλης, όπου ο λαός ελαττώνεται είναι το χειρότερο.
Τώρα ήρθε ή σειρά αυτών πού βάζουν κάτω τούς αριθμούς. Υπολογίστε, λοιπόν, μετρήστε, και συγκρίνετε.
Για μένα προσωπικά ο Ρουσσώ και οι θέσεις του είναι αυτές που μπορούν να δώσουν την απαραίτητη αλλάγή για να αλλαξεί αυτή η βάρβαρη πολιτική κατάσταση.
Μια ακράια ανισότητα που ισοπεδώνει αντοχές, σε μια εποχή που ο Καπιταλισμός ξαναορθώνει το ανάστημα του(η οικονομική κρίση απλά ήταν ένα τέχνασμα ανακατανομής πλούτου), πολιτικές προτάσεις του Ρουσσώ δεν πρέπει να μας αφήνουν ασυγκίνητους.
Ξέρω θα μου πείτε ποιο πολιτικό κόμμα έχει τέτοιες προχωρημένες διαφωτιστικές θέσεις;
Κανένα δεν έχει γιατί στην ουσία τα περισσότερα κόμματα δεν έχουν ιδεολογία, σχεδόν όλα λόγια του αέρα λένε.
πόσο επίκαιρος όσο ποτέ.
Ο Ζαν Ζακ Ρουσσώ υπήρξε μια μεγάλη προσωπικότητα στο κίνημα του διαφωτισμού, επειδή έθεσε τα ζητήματα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ατομικότητας με τέτοιο τρόπο ξεκάθαρο που ίσως απο τρείς μεγάλους διαφωτιστές προσωπικά τον ξεχωρίζω.
Ο Ζαν Ζακ Ρουσσώ (Jean Jacques Rousseau) ήταν Ελβετός φιλόσοφος, συγγραφέας, πολιτικός θεωρητικός, και αυτοδίδακτος συνθέτης στην περίοδο του Διαφωτισμού. Οι πολιτικές ιδέες του Ρουσσώ επηρέασαν τη γαλλική επανάσταση, την ανάπτυξη της κομμουνιστικής και σοσιαλιστικής θεωρίας, και την ιδεολογία του εθνικισμού.
Ο Ρουσσώ γεννήθηκε και μεγάλωσε στην θρησκευτικά καλβινιστική Γενεύη. Ο πατέρας του, Ισαάκ Ρουσσώ, ήταν ωρολογοποιός. Οι πρόγονοι του ήταν Ουγενότοι πρόσφυγες από την Γαλλία, οι οποίοι βρήκαν καταφύγιο στην Γενεύη. Η μητέρα του Ζαν Ζακ Ρουσσώ, η οποία ήταν κόρη ενός προτεστάντη ιερέα,πέθανε εννιά μέρες μετά την γέννηση του Ρουσσώ, και έτσι ο ίδιος του έμεινε ορφανός.
Σε ηλικία 10 ετών εγκαταλείφθηκε από τον πατέρα του, και έτσι ο Ζαν Ζακ Ρουσσώ γνώρισε δύσκολα παιδικά χρόνια. Στη συνέχεια της ζωής του πέρασε δύο χρόνια με έναν πάστορα, ως το 1724. Μετά ο θείος του τον τοποθέτησε ως μαθητευόμενο γραφέα, σε ένα δικαστηριακό γρφαείο, και το 1725 έγινε μαθητευομενος ενός χαράκτη.
Ζαν Ζακ Ρουσσώ εγκαταλείπει την γενέτειρα του Γενεύη σε ηλικία 16 ετών, το 1728. Είναι ο εφημέριος του Κονφινιόν, που τον στέλνει σε μια βαρόνη, πρόσφατα προσυλητισμένη στον καθολικισμό. Αυτή με την σειρά της τον στέλνει στο Τορίνο της Ιταλίας όπου ο Ζαν Ζακ Ρουσσώ ασπάζεται τον καθολικισμό. Τον επόμενο χρόνο ο Ρουσσώ επιστρέφει στο σπίτι αυτής της βαρόνης, την οποία πλέον θεωρεί μητέρα του. Το 1730 ταξιδεύει με τα πόδια ως το Νεσατέλ, όπου διδάσκει μουσική. Μέχρι το 1739 περιπλανιέται σε διάφορα μέρη στην Ελβετία, ενώ μάλιστα η βαρόνη γίνεται και ερωμένη του.
Το ίδιο έτος συγγράφει και το πρώτο του βιβλίο, Le verger de Madame la baronne de Warens.
- Το 1742 βρίσκεται στο Παρίσι όπου γράφει ως το 1743 δύο δοκίμια σχετικά με την μουσική, και αναπτύσσει σχέσεις με τον Διαφωτιστή Ντενί Ντιντερό.
- Το 1745 γνωρίζει μία υπηρέτρια πανδοχείου, με την οποία θα αποκτήσει πέντε παιδιά.
- Το 1749 γράφει για την Εγκυκλοπαίδεια όλα τα άρθρα που αφορούσαν την μουσική.
- Το 1750 συμετάσχει σε έναν διαγωνισμό της Ακαδημίας του Ντιζόν (Académie de Dijon), και η διατριβή του Διατριβή σχετικά με τις τέχνες και τις επιστήμες, στην οποία υποστηρίζει ότι η πρόοδος συνεπάγεται διαφθορά και εκφυλισμό, κερδίζει το πρώτο βραβείο.
Το 1762
Δημοσιεύονται ο Αιμίλιος ή περί αγωγής και το Κοινωνικό συμβόλαιο.
Στις 9 Ιουνίου το Κοινοβούλιο του Παρισιού καταδικάζει τον Αιμίλιο και εκδίδει διάταγμα φυλάκισης του συγγραφέα του.
Ο Ρουσσώ σκέφτεται να καταφύγει στην Ελβετία, αλλά οι αρχές της Γενεύης αποφασίζουν να καούν στην πυρά το Κοινωνικό συμβόλαιο και ο Αιμίλιος, και εκδίδεται ένταλμα σύλληψης του ίδιου.
Δοκιμάζει να εγκατασταθεί στη Βέρνη, αλλά εκδιώκεται από τις τοπικές αρχές. Βρίσκει καταφύγιο στο Μοτιέ. που υπαγόταν στην επικράτεια της Πρωσίας, και γράφει ένα πολεμικό κείμενο, την Επιστολή προς τον Κριστόφ Μπομόν, Αρχιεπίσκοπο Παρισίων (1763). Οι αρχές της Γενεύης, υπό την πίεση των παρισινών αρχών, απαγορεύουν την κυκλοφορία της Επιστολής, και ο Ρουσσώ παραιτείται από την ιδιότητα του πολίτη της Γενεύης.
Θα παραθέσω ορισμένα αποσπάσματα απο το βιβλίο του Ρουσσώ Κοινωνικό συμβόλαιο
Ό άνθρωπος γεννήθηκε ελεύθερος άλλά παντού είναι σκλαβωμένος και αν κάποιος θεωρεί τον εαυτό του κύριο των άλλων δεν παύει νά είναι πιο σκλάβος απ’ αυτούς. Πώς έγινε αύτή ή αλλαγή; Δεν ξέρω. Τι μπορεί νά την κάνει νόμιμη; Πιστεύω ότι μπορώ νά δώσω κάποια απάντηση σ' αυτό το πρόβλημα.
Αν δεν λογάριαζα, παρά τη δύναμη και το αποτέλεσμα που προκύπτει άπ' αύτή, θα έλεγα: Όσο ένας λαός αναγκάζεται νά σκύβει το κεφάλι και το κάνει, ενεργεί σωστά.
Από τη στιγμή όμως πού θα καταλάβει ότι έχει δύναμη νά αποτινάξει το ζυγό του και το κάνει, ενεργεί ακόμα πιο σωστά, γιατί ξαναβρίσκοντας την ελευθερία του με το ίδιο δικαίωμα πού του τη στέρησαν ή έχει δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για νά την ξανακερδίσει ή ήταν άδικο νά του την αφαιρέσουν.
Η κοινωνική όμως ευταξία είναι ένα προνόμιο ιερό πού πάνω του στηρίζονται όλα τ' άλλα. Παρ' όλα αυτά όμως,. αυτό το προνόμιο δεν δόθηκε στον άνθρωπο εκ φύσεως.
Στηρίζεται λοιπόν σε ορισμένους κανόνες. Ή δυσκολία είναι νά γνωρίσει ο άνθρωπος ποιοι είναι αυτοί οι κανόνες.
Πριν φτάσω όμως σ' αυτό το σημείο, πρέπει νά εδραιώσω αυτά πού πρόκειται ν' ακολουθήσουν.
ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ
Υποθέτω πώς οι άνθρωποι έφτασαν στο σημείο πού οι δυσκολίες πού εμπόδιζαν την διατήρησή τους στη φυσική κατάσταση, υπερνικούν με την αντίστασή τους τις δυνάμεις πού το κάθε άτομο μπορεί νά χρησιμοποιήσει, για νά παραμείνει σ' αύτή την κατάσταση.
Αυτή όμως ή πρωτόγονη κατάσταση δεν μπορούσε να επιβιώσει και το ανθρώπινο γένος κινδύνευε νά χαθεί, αν δεν άλλαζε τρόπο ζωής.
Έτσι ο άνθρωπος, μη μπορώντας ν' αποκτήσει καινούργιες δυνάμεις, περιορίζεται στο νά ενώνει και νά κατευθύνει αυτές πού υπάρχουν και μη έχοντας άλλο μέσο για να αυτοδιατηρηθεί, καταφεύγει στο σχηματισμό ενός συνόλου δυνάμεων, πού νά μπορεί νά τις χρησιμοποιεί μονάχα μ' ένα κίνητρο, νά τις κάνει νά λειτουργούν από κοινού και πού θα μπορούν ν' υπερνικούν τα εμπόδια.
Αυτό το σύνολο δυνάμεων όμως μπορεί νά δημιουργηθεί μονάχα με τη συμβολή πολλών ανθρώπων. Η δύναμη όμως και ή ελευθερία τού καθενός άνθρώπου είναι τα πρώτα μέσα για τη συντήρησή του. Πώς λοιπόν θα παραχωρήσει τα ίδια του τα μισά χωρίς νά βλάψει τον εαυτό του.
«Βρείτε μία μορφή κοινότητας, πού νά υπερασπίζει και νά προστατεύει μ' όλες τους τις δυνάμεις, το πρόσωπο και την περιουσία τού καθενός μέλους της και στην όποία ο καθένας, παρά το γεγονός ότι θα είναι ενωμένος με τούς υπόλοιπους, θα μπορεί νά υπακούει μονάχα στον εαυτό του και νά μείνει έτσι ελεύθερος, όπως ήταν πριν».
Αυτό είναι το ζωτικό πρόβλημα στο όποίο το κοινωνικό συμβόλαιο δίνει τη λύση.
Οι όροι του συμβολαίου είναι έτσι καθορισμένοι από τη φύση της πράξεως, ώστε και ή παραμικρή τροποποίηση νά τούς κάνει μάταιους και άσκοπους.
Και ναι μεν μπορεί νά μην διακηρύχτηκαν ποτέ κατηγορηματικά, είναι όμως παντού οι ίδιοι, παντού αναγνωρίζονται και γίνονται σιωπηλά δεκτοί. Κι έτσι, όταν το κοινωνικό συμβόλαιο θα έχει παραβιαστεί, ο καθένας θα επέστρεφε. στα πρώτα του δικαιώματα και θα ξαναβρεί τη φυσική του ελευθερία χάνοντας τη συμβατική, πού για χάρη της αρνήθηκε την πρώτη.
Αν εξετάσουμε καλά τούς όρους αυτού τού συμβολαίου, θα δούμε ότι όλοι συγκλίνουν σ' έναν: την ολοκληρωτική προσχώρηση τού πολίτη, μ' όλα του τα δικαιώματα, στην κοινότητα. Γιατί, από τη στιγμή πού ο καθένας παραχωρεί εξ ολοκλήρου τον εαυτό του στην κοινότητα, όλοι γίνονται ίσοι απέναντι στη συμφωνία κι' έτσι κανένας δε θα έχει συμφέρον νά την κάνει πιο δύσκολη για τούς άλλους.
Επί πλέον, όταν ή παραχώρηση γίνεται χωρίς δισταγμούς, ή ένωση είναι τόσο τέλεια, ώστε κανένα από τα μέλη δεν θα έχει ν' αποκτήσει τίποτε περισσότερο. Γιατί αν έμεναν στα μέλη κάποια δικαιώματα, κι' όπως δε θα υπήρχε κάποιος ανώτερος πού νά είναι σε θέση νά κρίνει ανάμεσα σ' αυτούς και το δημόσιο τότε ο καθένας, όντας κατά κάποιο τρόπο κριτής του εαυτού του, σιγά - σιγά θα προσπαθούσε νά γίνει κριτής όλων. Κι έτσι θα εξακολουθούσε νά υπάρχει ή φυσική κατάσταση, ενώ ή κοινότητα θα γινόταν αναγκαστικά τυραννική και μάταιη.
Τέλος, όταν ο καθένας προσφέρει τον εαυτό του σ' όλους, δεν τον προσφέρει σε κανένα και όπως δεν υπάρχει ένα μέλος πού νά μην έχουν όλοι, πάνω του, το δικαίωμα πού παραχωρεί ο καθένας για τον εαυτό του, όλοι κερδίζουν ακριβώς αυτό πού χάνουν και επιπλέον περισσότερη δύναμη, για νά διατηρήσουν αυτά πού έχουν.
Αν παραμερίσουμε από το κοινωνικό συμβόλαιο το κάθε τι μη ουσιαστικό θα δούμε ότι φτάνουμε στα λόγια «Καθένας μας βάζει από κοινού τον εαυτό του κι όλη του τη δύναμη κάτω από την υπέρτατη διεύθυνση της γενικής θέλησης και δεχόμαστε κάθε μέλος σαν αναπόσπαστο τμήμα του συνόλου» .
Την ίδια στιγμή, στη θέση του ατομικού προσώπου του κάθε συμβαλλομένου, ή κοινωνική ένωση δημιουργεί ένα ηθικό και συλλογικό σώμα πού αποτελείται από τόσα μέλη όσες είναι και οι ψήφοι στη συνέλευση.
Από την πράξη αυτή τής ένωσης, το σώμα αυτό παίρνει την ενότητά του, το κοινό εγώ του, τη ζωή και τη θέλησή του. Αυτό το δημόσιο πρόσωπο πού δημιουργείται μ' αυτόν τον τρόπο, με τη συγχώνευση όλων των άλλων προσώπων, άλλοτε ονομαζόταν Πολιτεία, ενώ τώρα ονομάζεται Δημοκρατία η πολιτικό σώμα.
Το ίδιο σώμα αποκαλείται από τα μέλη του Κράτος όταν είναι παθητικό, Εξουσία όταν είναι ενεργητικό, Δύναμη όταν το συγκρίνουν μ' άλλα παρόμοια πρόσωπα.
'Όσο για τα μέλη παίρνουν συλλογικά τ' όνομα Λαός, ενώ χωριστά ονομάζονται Πολίτες, γιατί συμμετέχουν στη κυρίαρχη εξουσία και Υπήκοοι , επειδή υποτάσσονται στους νόμους τού κράτους.
Αυτοί οι όροι όμως συχνά συγχέονται και χρησιμοποιείται ο ένας στη θέση τού αλλού. Το σωστό όμως είναι νά ξέρει κανείς νά τούς ξεχωρίζει, όταν χρησιμοποιούνται κυριολεκτικά.
ΤΑ ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΕΝΟΣ ΚΑΛΟΥ ΠΟΛlΤΕΥΜΑΤΟΣ Όταν κάποιος ρωτά αφηρημένα ποίο είναι το καλύτερο πολίτευμα, κάνει μία ερώτηση άλυτη και απροσδιόριστη. Ή, αν θέλετε, οι απαντήσεις πού μπορεί νά δεχτεί είναι τόσες, όσοι και οι συνδυασμοί των απόλυτων και σχετικών καταστάσεων ένας λαού.
Θα ήταν διαφορετικά όμως, αν ρωτούσε από πού μπορούμε νά καταλάβουμε αν ένας συγκεκριμένος λαός έχει σωστό ή λανθασμένο πολίτευμα τότε μία απάντηση θα ήταν δυνατή.
Παρ' όλα αυτά όμως δεν μπορεί νά δοθεί μία ξεκαθαρισμένη απάντηση, γιατί ο καθένας θέλει ν' απαντήσει με το δικό του τρόπο. Άλλοι πολίτες αναφέρονται στη δημόσια τάξη κι' άλλοι στην ατομική ελευθερία. Ό ένας προτιμά την ασφάλεια τής περιουσίας κι' ο άλλος την προσωπική του. Ό ένας πιστεύει ότι το καλύτερο πολίτευμα είναι και το πιο αυστηρό, ο άλλος υποστηρίζει ότι είναι το πιο επιεικές. Ο ένας θέλει νά τιμωρούνται τα εγκλήματα κι' ο άλλος καλύτερα νά προλαμβάνονται. Ό ένας βρίσκει σωστό νά φοβόμαστε τούς γείτονές μας κι ο άλλος καλύτερα νά τούς αγνοούμε
Ό ένας είναι ευτυχισμένος, όταν το χρήμα κυκλοφορεί, κι ο άλλος φωνάζει νά δώσουν ψωμί στο λαό.
Έστω όμως ότι όλοι συμφωνούν και στα παραπάνω και σ' άλλα παρόμοια. Τι βγαίνει; Κι αφού οι ηθικές άξίες δεν έχουν ακριβή μονάδα μετρήσεως πώς θα συμφωνήσουμε στην εκτίμηση τους, έστω κι' αν συμφωνήσει σ' ένα σημείο;
Ξαφνιάζομαι πάντα όταν παραγνωρίζουν ένα σημάδι τόσο απλό κι' από κακή πίστη δε συμφωνούν. Ποίος είναι ο σκοπός τής πολιτικής κοινότητας;
Είναι ή διατήρηση κι' ή ευημερία των μελών της.
Και ποίο είναι το σίγουρο σημάδι της διατήρησης και της ευημερίας του; Ή αύξησή του. Μην ψάχνετε μακριά νά βρείτε αυτό το πολυσυζητημένο σημάδι.
'Όπως και νάχει το ζήτημα, το πολίτευμα μίας χώρας στην όποία χωρίς ξένες επεμβάσεις, χωρίς νέες πολιτογραφήσεις, χωρίς αποικίες οι πολίτες αυξάνονται είναι αναμφισβήτητα το καλύτερο.
Ενώ το πολίτευμα μίας άλλης, όπου ο λαός ελαττώνεται είναι το χειρότερο.
Τώρα ήρθε ή σειρά αυτών πού βάζουν κάτω τούς αριθμούς. Υπολογίστε, λοιπόν, μετρήστε, και συγκρίνετε.
Για μένα προσωπικά ο Ρουσσώ και οι θέσεις του είναι αυτές που μπορούν να δώσουν την απαραίτητη αλλάγή για να αλλαξεί αυτή η βάρβαρη πολιτική κατάσταση.
Μια ακράια ανισότητα που ισοπεδώνει αντοχές, σε μια εποχή που ο Καπιταλισμός ξαναορθώνει το ανάστημα του(η οικονομική κρίση απλά ήταν ένα τέχνασμα ανακατανομής πλούτου), πολιτικές προτάσεις του Ρουσσώ δεν πρέπει να μας αφήνουν ασυγκίνητους.
Ξέρω θα μου πείτε ποιο πολιτικό κόμμα έχει τέτοιες προχωρημένες διαφωτιστικές θέσεις;
Κανένα δεν έχει γιατί στην ουσία τα περισσότερα κόμματα δεν έχουν ιδεολογία, σχεδόν όλα λόγια του αέρα λένε.
http://topaiditisplateias.blogspot.com/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου